Renoveren = isoleren én ventileren

Tips voor een gezond binnenklimaat dankzij ventilatie 

Renoveren, dat is isoleren én ventileren. Ventilatie is cruciaal voor een gezonde en comfortabele woning, vooral bij renovaties. Isoleren en ventileren gaan hand in hand. Zonder een goede ventilatie kan een goed geïsoleerde woning tot vochtproblemen en slechte luchtkwaliteit leiden. Een te hoge CO2-waarde veroorzaakt hoofdpijn, sufheid en concentratiestoornissen. 

Bij het isoleren van een oudere woning wordt deze luchtdichter, waardoor natuurlijke luchtopeningen verdwijnen. Dit maakt gecontroleerde ventilatie noodzakelijk. Het basisprincipe van ventilatie is eenvoudig: verse lucht wordt toegevoerd in droge ruimten zoals woonkamers en slaapkamers, en vervuilde lucht wordt afgevoerd in natte ruimten zoals badkamers en keukens. Ventilatievoorzieningen zoals vensterroosters, ventilatoren en kanalen zijn hierbij onmisbaar.  

Ventilatiesystemen: van natuurlijk tot mechanisch  

Als in alle droge ruimten toevoervoorzieningen voorkomen, in alle natte ruimten afvoervoorzieningen, en doorstroom ertussen, dan spreken we van een ventilatiesysteem. Bij nieuwbouw en ingrijpende energetische renovaties is een ventilatiesysteem zelfs verplicht. Een ventilatiesysteem voert lucht aan en af. Dit kan op een natuurlijke of een mechanische manier of door een combinatie van beide. Er bestaan 4 verschillende ventilatiesystemen. 

• Systeem A: natuurlijke toevoer en afvoer 

Er is een toevoer van verse lucht via natuurlijke toevoerroosters in vensters of muren. De   

doorstroming van de lucht verloopt langs roosters in binnenwanden of -deuren, of langs spleten onder de binnendeuren. De afvoer van vervuilde lucht in natte ruimten gebeurt op natuurlijke wijze via verticale afvoerkanalen met regelbare roosters. Dit systeem is relatief goedkoop, vergt weinig onderhoud en is eenvoudig te installeren maar is beperkt regelbaar en leidt bij veel wind tot warmteverliezen. 

• Systeem B: mechanische toevoer en natuurlijke afvoer 

Dit systeem gaat gepaard met mechanische toevoer van verse lucht via elektrische ventilatoren in de droge ruimten. De afvoer van vervuilde lucht in natte ruimten gebeurt op natuurlijke wijze via verticale afvoerkanalen die zo dicht mogelijk bij de nok uitmonden. Dit systeem is theoretisch mogelijk, maar wordt in de praktijk zelden toegepast. 

• Systeem C: natuurlijke toevoer en mechanische afvoer 

Met dit systeem wordt verse lucht toegevoerd via natuurlijke toevoerroosters in vensters of muren. De doorstroming van de lucht verloopt langs roosters in binnenwanden of -deuren of langs spleten onder de binnendeuren. De afvoer van de vervuilde lucht in natte ruimten gebeurt mechanisch door elektrische ventilatoren.  

Een systeem C functioneert goed in alle weersomstandigheden. Er is meer keuze in de plaatsing van de afvoeropeningen. Het systeem kan gebruikt worden voor korte, intensieve ventilatie door het debiet van de ventilatoren tijdelijk te verhogen. Omdat de ventilatoren energie verbruiken, is het aan te raden om voor energiezuinige ventilatoren te kiezen. 

• Systeem D: mechanische toevoer en afvoer 

Het systeem functioneert met een mechanische toevoer van verse lucht via elektrische ventilatoren in de droge ruimten, met doorstroming van lucht langs roosters in binnenwanden of -deuren of langs spleten onder de binnendeuren en met mechanische afvoer van vervuilde lucht in natte ruimten door elektrische ventilatoren. 

Bij dat systeem kan je extra investeren in warmteterugwinning. Een groot deel van de warmte van de afgevoerde lucht wordt gerecupereerd en hergebruikt om de (koude) toevoerlucht voor te verwarmen. Zo kan je gecontroleerd ventileren met 70 à 90 % minder energieverlies (afhankelijk van het rendement van de warmtewisselaar).  

Een systeem D geeft minder problemen met over- of onderdruk en functioneert goed in alle weersomstandigheden. Ook dit systeem kan gebruikt worden voor korte, intensieve ventilatie door het debiet van de ventilatoren tijdelijk te verhogen maar bij dit systeem komt het er eveneens op aan om energiezuinige ventilatoren aan te schaffen. 

Systemen C en D worden het vaakst toegepast. 

Ventileren bij kleinere renovatiewerken 

Bij renovaties die gepaard gaan met een vergunningsaanvraag of melding, gelden in Vlaanderen zowel isolatie- als ventilatie-eisen. Ook in Brussel moet een renovatie waarvoor je een stedenbouwkundige vergunning moet aanvragen, aan ventilatie-eisen voldoen. Als je bijvoorbeeld in een bestaand lokaal de vensters vervangt, moet je in de nodige luchttoevoer voorzien. Als je aan een bestaande woning een nieuw lokaal toevoegt, moet zowel de toevoer als de afvoer een bepaalde debieten en kenmerken beantwoorden.  

Bij kleinere renovaties is ventileren in Vlaanderen niet verplicht en wordt het daarom vaak vergeten. Nochtans gaan isoleren en ventileren hand in hand en is een renovatie het uitgelezen moment om ventilatievoorzieningen toe te voegen. 

Bij renovaties is het niet altijd mogelijk om meteen overal voor een ventilatiesysteem te gaan met toevoer en afvoer. Het is wel het moment om ventilatievoorzieningen te plaatsen waar de werkzaamheden plaatsvinden.  

Vijf ventilatiereflexen bij renovatie  

Het VEKA (Vlaams Energie- en Klimaatagentschap) formuleert voor de installatie van ventilatie de volgende 5 cruciale tips:  

1. Ventileer altijd. Zorg voor continue ventilatie, 24/7, ook in de winter. Dit kan energiezuinig door gecontroleerde ventilatie in plaats van ramen open te zetten.  

2. Kies een passend ventilatiesysteem. In bestaande woningen zijn systemen met natuurlijke toevoer (A en C) vaak het eenvoudigst te integreren. Bij grondige renovaties kan systeem D, met mechanische toevoer en afvoer, een betere optie zijn.  

3. Voorzie toevoer van verse lucht in droge ruimten. Nieuwe ramen met raamroosters in leefruimten en slaapkamers zorgen voor verse lucht zonder dat ramen open hoeven.  

4. Voorzie afvoer van vervuilde lucht in natte ruimten. Plaats bij de renovatie van natte ruimten zoals badkamer, wc of keuken een continue afvoer van vervuilde lucht. Dit kan via natuurlijke afvoerschouwen of mechanische ventilatoren.  

5. Denk aan doorstroom. Verse lucht moet vrij kunnen stromen van droge naar natte ruimten. Zorg voor voldoende ruimte onder binnendeuren of plaats ventilatieroosters.  

Elke renovatiestap biedt kansen om de ventilatie te verbeteren. Bij het vervangen van vensters kunnen toevoerroosters worden geplaatst en bij badkamerrenovaties kan een continue afvoer worden geïnstalleerd. Ook bij het inrichten van een zolder kunnen ventilatiekanalen worden aangelegd die de onderliggende verdiepingen van toevoer en afvoer voorzien. En verlaagde plafonds en ingebouwde kasten zijn ideaal om ventilatiekanalen in te verbergen.   

Ventilatie is een essentieel onderdeel van elke renovatie. Door bij een renovatie aandacht te besteden aan zowel isolatie als ventilatie, komt u stap voor stap dichter bij een eigentijdse, comfortabele, energiezuinige en gezonde woning.  

Wie ventileert, wordt beloond 

Wie in Vlaanderen bij renovatiewerken ventilatievoorzieningen toevoegt, wordt vanaf 2025 extra beloond met een hogere EPC-labelpremie. Die voorzieningen hebben vanaf 2025 ook een positieve invloed op het EPC (Energie Prestatie Certificaat). 

Vanaf 2025 kan je bij de aanvraag van de EPC-labelpremie een hogere premie ontvangen als je woning aan minimale ventilatie-eisen voldoet. Dit geldt voor de verbouwing van woningen met een slecht label (E of F) naar een beter label (A, B of C) en voor appartementen met een label D, E of F naar een label A of B. Het supplement kan oplopen van 500 tot 1.000 euro.   

De energiedeskundige die het EPC opmaakt, controleert of aan de ventilatie-eisen is voldaan. Op het EPC zelf zal een lichtgroene of donkergroene kleur verschijnen als aan de minimale ventilatie-eisen is voldaan. Als je geen ventilatievoorzieningen laat plaatsen, gaat het EPC-label erop achteruit. 

Denk aan regelmatig onderhoud 

Een mechanisch ventilatiesysteem vergt een regelmatig onderhoud. Op de website van sectorfederatie Agoria vind je daarover de volgende tips. 

Agoria raadt bijvoorbeeld om aan om ventilatiesystemen C jaarlijks door een erkend installateur te laten onderhouden. Het raamrooster maak je best minstens één keer per jaar schoon: de losse onderdelen in een sopje en het binnenwerk met een stofzuiger. Ook de ventielen in de natte ruimtes moet je regelmatig met schoon zeepwater reinigen. 

Ook bij een systeem D raadt Agoria een jaarlijks onderhoud door een erkend installateur aan. De filters vervang je best twee keer per jaar door nieuwe filters. Als je dat niet doet, is de kans groot dat bacteriën en schimmels zich in de filters ophopen. Dit zorgt voor een vermindering van de luchtverversingscapaciteit en een toename van de geluidsproductie.  

Verder is het aan te raden om regelmatig de ventielen schoon te maken, de warmtewisselaars om de drie jaar te laten reinigen en de luchttoevoerkanalen na vijf jaar te laten controleren en reinigen. 

Meer info? 

www.vlaanderen.be/ventilatie-bij-renovatie   

De aanbevelingen van https://homegrade.brussels/